قرقیزستان

قرقیزستان به همراه قزاقستان تنها کشورها در آسیای مرکزی هستند که زبان روسی را در کشورهای خود به عنوان زبان رسمی نگه داشته‌اند. در قرقیزستان روسی و قرقیزی هر دو، زبان‌های رسمی کشور هستند.زبان قرقیزیاز شاخه زبان‌های ترک‌تباراست.

۷۲٫۶درصد از مردم قرقیزستان از قوم قرقیز، ۱۴٫۴ درصد روس و بقیه از دیگر اقوام هستند.

۸۰درصد از مردم این کشور مسلمان و ۱۷ درصد نیز پیرو کلیسای ارتدکس روسیهستند.

قرقیزستان منطقه‌ای کوهستانی است که در قدیم از سکونتگاه‌های قوم سکاهابود. امروزه افزون بر خاستگاه ترک‌تبار فرهنگ بیشتر مردم این کشور از فرهنگ ایرانی، مغولی، و روسی نیز تأثیر پذیرفته است.

قرقیزستان ۱۹۸٬۵۰۰ کیلومتر مربع مساحت و ۵٬۱۴۶٬۰۰۰ نفر جمعیت دارد و پایتخت آن شهر بیشککاست. جمهوری قرقیزستان در قسمت شمال شرقی آسیای مرکزیواقع شده‌است و از شمال با قزاقستان، از جنوب با تاجیکستان، از غرب با ازبکستانو از شرق و جنوب شرقی با چینهمسایه و هم‌مرز است. این کشور دارای آب و هوای معتدل کوهستانی، بهار و تابستان معتدل و زمستانی سرد است.

دریاچه ایسیک‌کول در شمال شرق کوهستان تیان‌شان بزرگ‌ترین دریاچه قرقیزستان و دومین دریاچه بزرگ کوهستان در جهان پس از تیتیکاکااست. بلندترین قاه‌های قرقیزستان در کوهستان قاقشال‌داغواقع شده‌اند که مرز کشور با چین را تشکیل می‌دهند. جنگش چاقوسوبا ارتفاع ۷٬۴۳۹ متر بلندترین قله کشور است. این قله شمالی‌ترین قله با ارتفاع بالای هفت هزار متر در جهان است.

سکاهاکه قومی ایرانی تبار بودند ساکنان نخستین منطقه کنونی قرقیزستان را تشکیل می‌دادند.

ریشه‌های فرهنگی قرقیزها را در بخش‌های بالایی رود ینی‌سئیدر کوهستان آلتای پیدا کرده‌اند. بنظر می‌رسد آنان در قرن دهم میلادی از آلتای، به جایی که اکنون قرقیزستان نام دارد، مهاجرت کرده‌اند و در آنجا ساکن شده‌اند. ترکان سلجوقی و مغول‌ها تأثیر زیادی بر فرهنگ این منطقه گذاشته‌اند. قرقیزها اسلام و تیراندازی را از ترکان سلجوقی و اسب‌سواری ماهرانه را از سواران ترک‌نژاد آسیای میانه یاد گرفتند. هنوز هم سوارکاران چابکی در این کشور یافت می‌شود.

در اوایل سده ۱۹ میلادی، قرقیزستان تحت حکومت خانات خوقنددرآمد. در سال ۱۸۷۶ قرقیزستان به امپراتوری روسیه ضمیمه شد که باعث برخی از تنش‌ها و شورش‌ها شد. در طول تسلط روسیه بسیاری از قرقیزها به چین و افغانستان مهاجرت کردند.

در ۱۹۱۸ اتحاد شوروی در این منطقه برقرار و در ۱۹۲۴ قرقیزستان بخشی از منطقه خودمختار کارا – قرقیز شناخته شد. در ۱۹۲۶ این نام به جمهوری شوروی سوسیالیستی خودمختار قرقیز تغییر یافت و دوباره در سال ۱۹۳۶ به نام جمهوری شوروی سوسیالیستی قرقیزستانو بعنوان بخشی از جمهوری‌های متحده شوروی به رسمیت شناخته شد

در دوران تسلط شوروی، قرقیزستان از نظر اقتصادی و اجتماعی توسعه یافت. در ۱۹۲۴ الفبای جدید عربی به رسمیت شناخته شد که بعدها در سال ۱۹۲۸ به لاتین و در ۱۹۴۱ به سیرلیکتغییر یافت.

بر پایه آخرین سرشماری شوروی در سال ۱۹۸۹، قرقیزتباران تنها ۲۲ درصد از اهالی شهر فرونزه (شهر بیشککامروزی) را تشکیل می‌دادند و بیش از ۶۰ درصد اهالی آن شهر از روس‌ها، اوکراینی‌ها و دیگر مردم اسلاوتبار تشکیل شده‌بود.

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در سال ۱۹۹۱، قرقیزستان به استقلال دست یافت.

در دوره‌هایی تنش قومی میان قرقیزها و ازبک‌ها در جلال‌آباددر جنوب قرقیزستان وجود داشته‌است.

انقلاب در آوریل ۲۰۱۲ به سرنگونی حکومت قربان‌بیگ باقی‌یف، رئیس‌جمهور پیشین قرقیزستان انجامید و به تنظیم یک قانون اساسی جدید و برقراری یک دولت انتقالی منجر شد. در نوامبر ۲۰۱۱ در این کشور انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شد.

این کشور گرچه منابعی از طلاو اورانیومو فلزهای کم‌یابدارد ولی اقتصادش عمدتاً با تجارت و از جمله صدور کالاهای بومی و به خصوص باز صدور کالاهای چینی به جمهوری‌های آسیای میانه وابسته است. از زمانی که قزاقستان در اجرای شرایط مربوط به اتحادیه گمرکی با روسیه و بلاروس عوارض گمرکی برای کالاهای کشورهای غیرعضو را افزایش داد قرقیزستان بزرگترین بازار صادراتی خود را از دست داد.

در سال ۲۰۱۳ روسیه قروض ۵۰۰ میلیون دلاری قرقیزستان را در ازای تمدید حضور نظامی خود در این کشور بخشید و به دولت این کشور فشار وارد آورد که پایگاه نظامی آمریکا را در خاک خود تعطیل کند. نزدیک به یک میلیون از جمعیت ۶میلیونی قرقیزستان در روسیه کار می‌کنند که پولی که به کشور می‌فرستند مبلغ قابل اعتنایی است. روسیه در سال‌های اخیر، گاه‌وبیگاه با انگیزه‌های سیاسی تهدید به تشدید سخت‌گیری در صدور ویزا برای نیروی کار قرقیزستان کرده است.

جمعیت این کشور حدود ۵٫۵ میلیون نفر است که حدود ۶۹ درصد آن را قرقیزها، ۱۴ درصد را ازبک‌ها و ۹ درصد را روس‌ها تشکیل می‌دهند.

۶۴٫۹ ٪ قرقیز، ۱۲٫۵ ٪ روس و ۱۳٫۸ ٪ازبکهستند، اقلیتهای کوچک دیگری نیز از قبیل ۲٫۸ درصد اوکراینی، ۲٪ تاتار، ۱٫۱٪ آلمانی و جمعیت کوچکی از قزاق‌ها، آذربایجانی‌ها، تاجیکها و اویغورهاهم در این کشور زندگی می‌کنند.

بنابر آمار سال ۱۹۹۹درصد جمعیت ازبکها از جمعیت روسها فزونی یافته‌است و ازبکها ۱۳٫۸٪ و روسها ۱۲٫۵٪ جمعیت کل قرقیزستان رادر آن سال تشکیل می‌دادند. باشندگان در آسیای میانه بیشتر از ۷۰ قوم و ملیت هستند و این منطقه پتانسیل لازم برای درگیری‌های قومی و نژادی دارد.

اکثریت جمعیت قرقیزستان را مسلمانان تشکیل می‌دهند. در این کشور ترکان به طور سنتی مسلمان هستند و اقلیت روس دارای دین مسیحی‌اند:

1. مسلمان (عمدتاً سنی): ۸۰٪؛
2. مسیحی: ۱۷٪؛
3. بقیه: ۳٪.

بیش از ۸۰ ملیت و قوم در قرقیزستان ساکن‌اند. قرقیزها مخلوطی از نژادهای ترک و مغول بوده و احتمال می‌رود که مسکن اولیه آنان سیبری جنوبی باشد. آنان قرابت نژادی نزدیکی با قزاق‌های قزاقستان دارند و سابقاً که قزاق‌ها را قرقیز می‌خواندند به ایشان قراقریز می‌گفتند.

زبان‌های قرقیزیو روسی زبان‌های رسمی این کشورند.

زبان قرقیزی: زبان قرقیزی شاخه‌ای از زبانهای ترکی- شرقی مرکزی است. این زبان دارای سه گویش شمالی، شرقی و جنوب غربی است. زبان ادبی جدید قرقیزی که در دوران حکومت شوروی توسعه یافته ترکیبی از ویژگیهای تمام گویشهای قرقیزی است. واژگان زبان قرقیزیدارای ریشه ترکی و مغولی بوده و همچنین تعدادی از لغات فارسی، عربی و روسی در این زبان وجود دارد. خط رایج سیریلی است که از سال ۱۹۴۰م. جایگزین خط لاتین گردیده، قبل از آن تا سال ۱۹۲۸خط عربی به کار می‌رفت و از سال ۱۹۲۸تا ۱۹۴۰خط لاتین به عنوان واسط میان عربی و سیریلیرایج شد.

درصد باسوادی در قرقیزستان ۹۸٫۷ درصد است.

الف- دریاچه ایسیک کول (Lake Issyk Kul)

ب) سانگ کول (song kul):

ج) برج بورانا (burana tower):

د) بازار اوش (osh bazaar):

ه) رباط کن (Tash Rabat):

و) کوهستان سلیمان (sulaiman-too mountain):